Pozwól dziecku mówić NIE

Nie, nie, nie! I jeszcze raz nie! Kto z nas dorosłych tego codziennie nie słyszy?

A dzieci też słyszą:

• nie teraz,
• nie, bo nie mam czasu,
• nie, bo nie,
• nie, bo muszę załatwić coś ważnego,
• nie, bo ja tak mówię,
• nie, bo to ja zarabiam na utrzymanie tego domu,
• nie, bo tego i tak nie zrozumiesz,
• nie, bo jesteś jeszcze dzieckiem…

Czyli kim? Mało ważnym człowiekiem? Kimś, kto jeszcze będzie miał czas nauczyć się okazywania sprzeciwu i wyrażania własnego zdania?

Dlaczego pozwolić dziecku mówić NIE?

Wydaje się, że na słowo NIE uruchamia się w nas zainstalowany tryb awaryjny, z którego chcemy natychmiast skorzystać. Cały czas pracuję nad tym, aby nie uciszać od razu tego dziecięcego sprzeciwu. Nie zawsze jest to dla mnie łatwe, ale pozwalam Hani mówić NIE, o czym sąsiedzi pewnie doskonale wiedzą 😉 A właściwie, to ona czasem owo NIE po prostu głośno wykrzykuje. Pokazuje mi tym samym swoje potrzeby, emocje i temperament. Hania pokazuje również to, co w danej chwili sobie myśli i czuje. Najzwyczajniej w świecie – wyraża własne zdanie. I ma jeszcze czas na to, aby nauczyć się robić to w sposób, który nie narusza granic innych osób.

Jak reagować w nerwowych sytuacjach?

Ponieważ okres świąteczny tuż, tuż… wyobrażam sobie długie kolejki w sklepach, zmęczonych rodziców i krzyczące dzieciaki. Dodatkowo wszyscy spoceni w zimowych kurtkach. Trzeba przyznać, że warunki do rozmowy z dzieckiem są mało sprzyjające. Być może niewielu rodzicom przychodzi wówczas do głowy, żeby przystanąć, porozmawiać z dzieckiem o tym, co się wydarzyło. O tym, jakie są jego potrzeby, czego nie rozumie, co aktualnie dla niego jest bardzo ważne i czego nie potrafiło w inny sposób wyrazić. Czasem po prostu warto zadbać o otoczenie. Jeśli dziecko nie radzi sobie, np. w sklepie, to może warto poczekać z jego odwiedzinami?

Dodam, że warto byłoby dziecko przytulić, schylić się do niego i mieć dobry kontakt wzrokowy. Tutaj zakładam, że dzieci jeszcze nie przerosły rodziców o głowę 😉 Z przytulaniem i byciem na tym samym poziomie kontaktu wzrokowego, to nie żart. Tu chodzi o współregulację, o powrót do równowagi. Dziś bardzo się cieszę, że moja córka potrafi poprosić o przytulenie w trudnych dla niej sytuacjach. Już wie, że to jej pomaga, wie że to jej potrzeba, którą mama zaspokoi i potem jakoś się dogadamy.

Można też zmienić otoczenie, ale nie tak, że ostro za fraki i przed siebie. Być może nasz maluch jest nadaktywny i kumulacja bodźców daje mu ostro popalić. Można też stopniowo oswajać nasze dziecko z przebywaniem w miejscach publicznych. Rozmawiać o tym jak będzie, po co do danego sklepu wchodzimy, że będą tam różne i ciekawe rzeczy. Że gdy poprosimy, to będziemy musieli z niego wyjść. Wcześniejszy plan (o ile dziecko jest gotowe) także jest OK. Czyli przed wyjściem do sklepu ustalamy czego się razem trzymamy, co sprawdza się właściwie prawie zawsze tylko u starszych dzieciaków. Można po prostu chcieć zapoznać się z naszym maluchem – wcześniej spróbować dowiedzieć się jakie jest, co lubi, co go wkurza, a co wręcz przeciwnie. Bo mnożenie kar, przekrzykiwanie się czy nadużywanie swojej przewagi, np. fizycznej – nie pomoże. A można też zrobić zakupy online i nie ryzykować akurat wtedy, kiedy czujemy, że po ludzku puszczą nam nerwy.

Przykłady mojego dorosłego TAK dla dziecięcego NIE

• Mam takie przekonanie, że moja córka nie musi zawsze ze wszystkimi się radośnie witać. Nie musi też całować policzków wszystkich odwiedzających cioć. Może podać rękę, przybić piątkę, dać buziaka, przytulić czy nawet podejść bliżej. Jeśli chce, jeżeli jest na to w danym momencie gotowa, nie boi się, czuje bezpiecznie i ufa.
• Nie rozumiem sytuacji, w których widzę albo słyszę, że zmusza się dziecko do siadania na czyichś kolanach. Pominę już doświadczenia z siadaniem na kolanach „św. Mikołaja”. Jeżeli dziecko płacze, boi się, nie chce – nie zmuszaj go, żeby się przełamało. Wiem, że uważasz, że udane zdjęcie będzie cudowną pamiątką, a „św. Mikołaj” po prostu przyszedł zarobić. I też mu nie zależy na dramatach, a dodatkowo wręczy prezent dziecku i ono się z niego ucieszy, ale nie, mówię NIE!
• Moja Hania nie musi wszystkiego zawsze lubić. Dostanie prezent, który jej się nie spodoba – nie będę na niej wymuszać udawanej radości, kiedy po prostu jej coś nie pasuje. Kiedy nie czuje potrzeby, żeby wchodzić z rówieśnikiem w interakcję, nie będę naciskać na ten kontakt. Podejdzie, jak się przekona czy oswoi i być może polubi.
• Nie wszystko, co ugotuje Hance musi jej smakować. Dla przykładu – sama nie cierpiałam jeść większości wędlin i mięsa. Nadal tak mam. Żyję, jestem zdrowa. Dziękuję mojej mamie, że nie zmuszała mnie do zjadania zawsze wszystkiego. I z moją Hanią muszę się czasem namęczyć, żeby sprostać nieraz wyszukanemu podniebieniu.

Dlaczego dziecięce NIE jest ważne dla rozwoju?

• Gdy będę swoją córkę przekonywać do przełamywania się we wszystkich sytuacjach interpersonalnych, to jak jej później wyjaśnię, żeby nie rozmawiała z obcymi? W jaki sposób zrozumie, żeby była czujna, kiedy sama wybierze się na plac zabaw lub pierwszy raz pójdzie sama do szkoły? Jak ją zapewnię, że jej granice i poczucie bezpieczeństwa są ważne, gdy zacznie się etap randkowania? Czy będzie rozumiała, że naruszenie czyjejś strefy bezpiecznych granic (w tym tak ważnej – sfery cielesności) jest czymś nie OK? Czy zareaguje, gdy zobaczy, że ktoś kogoś uderza, że w pracy jest ktoś, kto molestuje swoich współpracowników?
• Jeżeli wizja prezentu, ma być jedyną motywacją do zrobienia tego, o co ktoś prosi w trudnej dla dziecka sytuacji, to jak to się ma do tych nieszczęsnych cukierków, które wykorzystują zboczeńcy do wzbudzenia zaufania?
• Niezwykle ważne jest, żeby dziecko czuło się swobodnie w mówieniu o tym, co czuje, co myśli, co dla niego ważne, fajne i NIEfajne. Dobrze by było, gdyby ono w ogóle potrafiło rozpoznawać dane emocje. Tak, zdarza się, że dzieci nie potrafią powiedzieć czy czują się rozzłoszczone czy są np. smutne.
• Warto, aby dziecko nauczyło się dokonywać wyboru. Chcę moją córkę poznawać – wiedzieć, co lubi, czego nie lubi. Wcale nie musi być do mnie podobna. Jeżeli mam warunki do zapewnienia moim dzieciom różnorodności i możliwości wyboru – to będę to robić.

Zrozumieć własne dziecko

Gdybym w swoim dotychczasowym doświadczeniu zawodowym postanowiła nie słuchać potrzeb dzieci i młodzieży – mogłabym sobie od razu szukać innej pracy. Nie byłoby szans na zbudowanie relacji, na okazywanie wzajemnego szacunku, na zaufanie, na rozwój poczucia własnej wartości. Na odnajdywanie zasobów i świadome korzystanie z nich. Dzieciaki, które spotkałam na swojej drodze często nie mogły mówić w swoich domach NIE. Musiały milczeć, żeby był „święty spokój”, ale też niejednokrotnie – żeby po prostu było bezpiecznie. Później wykrzykiwały siebie i swoje niezaspokojone potrzeby na różne, nie zawsze bezpieczne sposoby.

NIE mojego dziecka bywa dla mnie trudne i nieraz mocno uwiera. Czasem nie rozumiem i jestem zmęczona, czasem się spieszę. Ale robię, co mogę, by nie uciszać mojej Hani. Bo jeżeli ktoś kiedyś jej powie: siedź cicho!, chcę, żeby wiedziała, że nie musi milczeć. Że może głośno powiedzieć: NIE! A już na pewno chciałabym, żeby wiedziała, że zawsze może przyjść do swoich rodziców, którzy jej wysłuchają.